her sözlük yazarının başlık açarken uyması gereken kurallardır.
1- öncelikle aramaya inanın. biri sizden önce davranmış olabilir.
(bkz: aramaya inanmak)
2- başlıklar, her insanın bilgi ya da fikir katabileceği düzeyde genele hitap eden şekilde açılmalıdır.
3- başlıklar, başka bir başlığın devamı ya da tepki/cevap niteliğinde olmamalı, kendi içinde bağımsız bir bütünlük arz etmelidir.
* `açtığın başlığı mikeyim` diye başlık açana altın madalya veriyoruz.
4- bir `şey` üzerine başlık açarken, o `şey`, kendisini net olarak tanımlayan kelime ya da kelimeler kullanılarak belirtilmelidir.
doğru başlık: elazığ
yanlış başlık: elazığ ili
doğru başlık: uçurtmayı vurmasınlar
yanlış başlık: uçurtmayı vurmasınlar filmi
5- bir internet sitesi hakkında başlık açarken başlıkta sitenin adı net olarak belirtilmelidir.
doğru başlık: ekşi sözlük
yanlış başlık: www.eksisozluk.com
*aslında ` www.eksisozluk.com` şeklinde de açılabilir. ama tanımlanmak istenen şey `ekşi sözlük` ise, bu şekilde açılan bir başlık ekşi sözlük`ü değil bir web adresini tanımlamaktadır.
örnek: www.anadolu.edu.tr başlığında üniversitenin web sayfasını,
anadolu üniversitesi başlığında ise üniversitenin kendisini tanımlarız.
6- başlıklar herhangi bir kullanıcıyı tanımlamak amacıyla açılmamalı, başlık içerisinde hiçbir kullanıcının adı geçmemelidir.
* bu kurala bazı töleranslar tanınabilir. ama nasıl olacağını daha düşünmedim. çok abanmayın yani. sonra küser.
7- yazarlar arasındaki diyaloglar sonucu ortaya çıkan cümle ve kelimeler sözlüğe başlık olarak açılamazlar. yine başlıklar, sadece şahsı ilgilendirecek düzeyde özel de olamazlar.
8- imla ve dilbilgisi yönünden hata içeren başlıklar silinir ya da iyiliksever bir sözlük yöneticisi tarafından düzeltilir. başlık açarken bağlaçlar ve ekler doğru kullanılmalıdır.
9- sözlük içinden ya da dışından, herhangi bir kişi ya da kuruluşu aşağılayıcı, küçük düşürücü nitelikte, eleştirel boyutu aşan hakaret veya küfür içeren başlıklar açılmamalıdır.
(bkz: eleştiri)
(bkz: eleştirel boyut)
10- küfür ve hakaret içeren başlık açılamaz.
11- bir kural gerekçesi ile silinen veya değiştirilen bir başlık değişiklik yapılmadan tekrar açılamaz.
12- sanatsal değeri olan eserlerin ve tarihte yer edinmiş şahısların ikincileri,
üçünceleri... için başlık açma kuralı şu şekildedir.
doğru başlık: the unforgiven 2
yanlış başlık: ikinci unforgiven
yanlış başlık: the unforgiven ii
doğru başlık: ikinci selim
yanlış başlık: ii selim
yanlış başlık: selim ii
13- ölçü ve birim ifade eden rakamlar ifade ettikleri ölçü ve birim ile bitişik yazılır.
doğru başlık: 600kg, k850i
14- her türlü patenti alınmış ürün ve eser adları orjinal isimleri ile yazılır. bunların türkçe`ye çevrilmiş isimleri var ise, türkçe isim, orjinal isme yönlendirilir.
doğru uygulama: `duvara karşı` başlığı `gegen die wand` başlığına yönlendirilir ve anlam `gegen die wand` başlığı altına girilir.
15- çarpım işlemleri 2x2 şeklinde bitişik yazılır.
16- özel isimlerden sonra kesme işareti konulmalıdır.
doğru başlık: tanju çolak`ın altın ayakkabı alması
yanlış başlık: tanju çolakın altın ayakkabı alması
17- tarih belirten başlıklar ` 19 eylül 1999 ` şeklinde açılmalıdır.
doğru başlık: 17 mart 2008 istanbul`a yağmur yağması
yanlış başlık: bugün istanbul a yağmur yağması
*bugün git yarın gel.
18- saat belirten başlıklar `bir günün 24 saat olması` dikkate alınarak, 18 00 şeklinde açılmalıdır.
19- `elma meyvesi`, `müslüm gürses şarkıcısı` ve `rock müzik` şeklinde başlık açmak yanlıştır.
doğru başlıklar: elma, müslüm gürses, rock... şeklindedir.
*özel isimler, deyimler, sanatsal eserler vb. bu durumun dışındadır.
20- bir fiil ya da deyim içeren başlık açarken mastar eki kullanılmalıdır.
bu kullanım, başlığın altına anlam yazarken meydana gelen tanımlama hatalarını en aza indirmektedir.
doğru başlık: gecenin bir yarısında buzdolabının kapağını açmak
yanlış başlık: gecenin bir yarısında buzdolabının kapağını açan insan
* e illa ki dolabı açan insan olacak. evde kaplan falan beslemiyoruz değil mi ... sonra da gelsin `şöyle insan`, gitsin `böyle insan`. insan aşağı, insan yukarı...
(biz burada `insan`ı mı tanımlayacağız yoksa yapılan işi mi?)
* istisnai durumlar olabilir. gerekli görülen başlıklar iyiliksever bir sözlük yöneticisi tarafından düzeltilir,
ama unutmayalım;
fiili tanımlamak genel anlamda yazım kalitesini arttırır.
21- belirli bir kesimi belirtmek amacıyla şahıs çekimleri kullanılamaz.
doğru başlık: eski sevgilinin araması
yanlış başlık: eski sevgilinizin sizi araması
22- gerçek kişiler hakkında açılan başlıklar, sadece `isim + soyad` yazılarak açılmalı, kişinin diğer özellikleri başlığa eklenmemelidir.
doğru başlık: ahmet cemal
yanlış başlık: yazar ve çevirmen ahmet cemal
23- anlatım bozukluğu içeren başlıklar açılmamalıdır. dilbilgisi kurallarına göre, `salak şarkı` tanımı, çok bariz bir anlatım bozukluğudur.
nitelemede kullanılan `salak` kelimesi bir sıfattır, ancak nitelediği `şarkı` kelimesi, salak kelimesini üzerine alamaz.
çünkü `şarkı`, zihni olan bir varlık değildir.
zihni olmayan varlıklar `salak` olamazlar.
doğru başlık: `salakça yazılan şarkı sözleri` dir.
24- başlıklar objektif olmalıdır. açılan başlıkta bahsi geçen nesneler niteleme sıfatları ile olumlanmamalı ve olumsuzlanmamalıdır.
doğru başlık: bilmem ne cafeye gitmek
yanlış başlık: bilmem ne cafeye salakça gitmek
doğru başlık: sınava geç kalan insan (aslında ` sınava geç kalmak` en doğrusu )
yanlış başlık: sınava geç kalan mal
yanlış başlık: sınava geç kalan mal insan
* kişisel düşüncelerimizi başlıklara değil anlamlara yansıtalım ki, başkaları da başlığın altına başlığı açan kişi ile eşit şartlar altında yazabilsinler.
sözlüklerde yaşanan kavgaların en büyük nedeni bu türden başlıklardır.
`salak galatasaray kalecisi` başlığına sakince anlam yazabilecek `bir galataray taraftarı sözlük yazarı` olabileceğini düşünemeyiz.
bu tür girişimler art niyetli kabul edilir.
not: bu başlık ihtiyaca göre editlenir.
(bkz: sözlük formatı)