bir bağımsız değişken türüdür. araştırma yapan kişinin dışarıdan müdahale etmediği, daha doğrusu edemeyeceği, sadece gözlem yaptığı değişkendir. bir kuş türü göç yollarını kullanırken değişim iklim koşullarının göç yollarını ne denli etkilediği gibi.