şehrin ortasında ve şehirden 226 m. yükseklikteki yalçın kayalıklı ve siyah renkli trakitten yapılmış volkan bacasının tıkacı üzerindeki tepede bulunması nedeniyle şehre `afyon karahisar` adını verdiren kaledir. m.ö. 1350 yılında hitit kralı 2. murşil tarafından arzava savaşı sırasında kurulmuştur. `kadim akreonus`, `krahisari devle` ve `karahisari sahip` adlarıyla tanınır. frig, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinde onarılmıştır. 1235 yılında Selçuklu sultanı birinci alaaddin Keykubat`ın lalası dizdar Bedrettin gülertaş tarafından onartılmıştır. Selçuklu devlet hazinesi bir dönem burada saklanmıştır. 1573 yılında ikinci Selim`in emri ile mahmut bey tarafından kalenin burçları, sarnıçları ve kulesi onarılmıştır.
kız kulesindeki kızgeldi gediğinde her yılın Hıdırellez gününde evlenmesi geciken kızların sabah saatlerinde `ahdım, ahdım, altın bahtım, evlenmek vaktim` diyerek bağırmaları eski bir törenin gereğidir.