son 50 yılda sularının yüzde 90 ının çekilmesi ile dünyanın en büyük çevre felaketine ev sahipliği yapan göldür. aralkum çölü ise dünyanın en genç çölü olarak tarihe geçmektedir.
aral gölü
nasa verilerine göre 14 yıl önce ege bölgesi genişliğinde iken bugün gaziantep genişliği seviyesine inen göldür. tarımı kalkındırmak için yanlış sulama tekniklerinin kullanılmasının gölü bu hale getirdiği belirtiliyor.
kazakistan - karakalpakistan (özbekistan) sınırları içinde olan göldür. aral gölü'nde çağımızın en büyük çevre felaketi yaşanmaktadır. amuderya ve siri derya nehirleri sovyetler birliği'nin hatalı tarım alanları sulama politikası sebebiyle 1960'lı yıllardan beri gölü yeterince besleyememektedir. sıcaklarında etkisiyle kuruyan göl alanı %80 oranında küçülmüştür. göl suları 150 km içeri çekilmiş durumdadır.
gölün küçülmesiyle birlikte suyunun tuz oranı artması da ilerlemektedir. bu tuzlanmadan dolayı birçok balık türlerinin nesli tükenmiştir. aral gölü'nün balıkçılarının ticari durumunu tekrar düzeltmek icin hollandalı bir bilimcinin ilginç fikri üzerine aral gölüne tuzlu su balık türleri yerleştirilmiştir. şu an aral balıkçılarının bazıları örneğin kalkan balığı avıyla geçinmektedir.
batı türkistan'da özbekistan ile kazakistan arasındaki gölün büyük kısmı özbekistan'a dahildir. asya'nın ikinci, dünyanın dördüncü büyük gölüdür. yüzölçümü 64.500 kilometrekare ile 68.700 kilometrekare arasında değişir. büyüklük sırasına göre; hazar, superior (kuzey amerika), viktorya (afrika) göllerinden sonra gelir.
jeolojik "diluvyal devirde" aral gölü'nün yüzeyi daha yüksekte olup güney tarafından hazar denizi (gölü) ile bağlantısı vardı. karakum, kızılkum ve üstyurt çölleriyle çevrilidir. gölün bulunduğu bölgede yazları çok sıcak geçen kurak bir iklim hüküm sürer. akarsuların göle su taşımalarına rağmen buharlaşma, gelen sudan daha fazladır. bu bakımdan göl gittikçe küçülmektedir.
en derin yeri 68 metrelik bir çukurdur. geri kalan kısmının derinliği 20 metreyi geçmez. gölün denizden yüksekliği 48, hazar denizinden yüksekliği 78 metredir. genişliği 228 ve uzunluğu 420 kilometredir. tuzluluk derecesi düşüktür (% 0,0103).
gölün batı kıyıları dik, doğu ve güney kıyıları düz ve yassı, kuzey kıyıları girintili çıkıntılıdır. aral gölü'ne amuderya ve siri derya nehirleri dökülür. ayrıca etrafındaki yüksek dağların su kaynakları ile beslenir. etrafı çöl olduğundan göl kenarında şehir yoktur. göle taşkent-orenburg demiryolu yakındır.
aral gölünde irili ufaklı pekçok ada ve adacıklar vardır. bol mikdarda balık bulunur. bilhassa sazan balığı bakımından çok zengindir. "hazar'ı aral'a birleştirme projesi" üzerinde çalışılmaktadır. bu projeye göre, obi ırmağının suları aral'a akıtılarak, aral gölü ile hazar denizi bir kanalla birleştirilmek istenmektedir.
aral gölü etrafında nüfus kesafeti (yoğunluğu) azdır. bunlar da aral gölü'nde balıkçılıkla uğraşanlardır. amuderya ve siriderya nehirleri aşırı derecede alüvyon taşıdıklarından göl dolmakta ve küçülmektedir. karadeniz-hazar denizi ve aral gölü birbirine yakın ve aynı çizgi üzerindedirler. aral gölü çevresi beş bin senelik bir devrede türkler için mühim bir yerleşim merkezi olmuştur.
gölün küçülmesiyle birlikte suyunun tuz oranı artması da ilerlemektedir. bu tuzlanmadan dolayı birçok balık türlerinin nesli tükenmiştir. aral gölü'nün balıkçılarının ticari durumunu tekrar düzeltmek icin hollandalı bir bilimcinin ilginç fikri üzerine aral gölüne tuzlu su balık türleri yerleştirilmiştir. şu an aral balıkçılarının bazıları örneğin kalkan balığı avıyla geçinmektedir.
batı türkistan'da özbekistan ile kazakistan arasındaki gölün büyük kısmı özbekistan'a dahildir. asya'nın ikinci, dünyanın dördüncü büyük gölüdür. yüzölçümü 64.500 kilometrekare ile 68.700 kilometrekare arasında değişir. büyüklük sırasına göre; hazar, superior (kuzey amerika), viktorya (afrika) göllerinden sonra gelir.
jeolojik "diluvyal devirde" aral gölü'nün yüzeyi daha yüksekte olup güney tarafından hazar denizi (gölü) ile bağlantısı vardı. karakum, kızılkum ve üstyurt çölleriyle çevrilidir. gölün bulunduğu bölgede yazları çok sıcak geçen kurak bir iklim hüküm sürer. akarsuların göle su taşımalarına rağmen buharlaşma, gelen sudan daha fazladır. bu bakımdan göl gittikçe küçülmektedir.
en derin yeri 68 metrelik bir çukurdur. geri kalan kısmının derinliği 20 metreyi geçmez. gölün denizden yüksekliği 48, hazar denizinden yüksekliği 78 metredir. genişliği 228 ve uzunluğu 420 kilometredir. tuzluluk derecesi düşüktür (% 0,0103).
gölün batı kıyıları dik, doğu ve güney kıyıları düz ve yassı, kuzey kıyıları girintili çıkıntılıdır. aral gölü'ne amuderya ve siri derya nehirleri dökülür. ayrıca etrafındaki yüksek dağların su kaynakları ile beslenir. etrafı çöl olduğundan göl kenarında şehir yoktur. göle taşkent-orenburg demiryolu yakındır.
aral gölünde irili ufaklı pekçok ada ve adacıklar vardır. bol mikdarda balık bulunur. bilhassa sazan balığı bakımından çok zengindir. "hazar'ı aral'a birleştirme projesi" üzerinde çalışılmaktadır. bu projeye göre, obi ırmağının suları aral'a akıtılarak, aral gölü ile hazar denizi bir kanalla birleştirilmek istenmektedir.
aral gölü etrafında nüfus kesafeti (yoğunluğu) azdır. bunlar da aral gölü'nde balıkçılıkla uğraşanlardır. amuderya ve siriderya nehirleri aşırı derecede alüvyon taşıdıklarından göl dolmakta ve küçülmektedir. karadeniz-hazar denizi ve aral gölü birbirine yakın ve aynı çizgi üzerindedirler. aral gölü çevresi beş bin senelik bir devrede türkler için mühim bir yerleşim merkezi olmuştur.