ergenekon iddianamesi ile gündeme gelen cmk kavramı. yeni ceza yargılama yasası (cmk) 58.maddede sözü edilmektedir. madde metni :
tanığa ilk önce sorulacak hususlar ve tanığın korunması
madde 58. - (1) tanığa, ilk önce adı, soyadı, yaşı, işi ve yerleşim yeri, iş yerinin veya geçici olarak oturduğu yerin adresi, varsa telefon numaraları sorulur. gerekirse tanıklığına ne dereceye kadar güvenilebileceği hakkında hakimi aydınlatacak durumlara, özellikle şüpheli, sanık veya mağdur ile ilişkilerine dair sorular yöneltilir.
(2) tanık olarak dinlenecek kişilerin kimliklerinin ortaya çıkması kendileri veya yakınları açısından ağır bir tehlike oluşturacaksa; kimliklerinin saklı tutulması için gerekli önlemler alınır. kimliği saklı tutulan tanık, tanıklık ettiği olayları hangi sebep ve vesile ile öğrenmiş olduğunu açıklamakla yükümlüdür. kimliğinin saklı tutulması için, tanığa ait kişisel bilgiler, cumhuriyet savcısı, hakim veya mahkeme tarafından muhafaza edilir.
(3) hazır bulunanların huzurunda dinlenmesi, tanık için ağır bir tehlike teşkil edecek ve bu tehlike başka türlü önlenemeyecekse ya da maddi gerçeğin ortaya çıkarılması açısından tehlike oluşturacaksa; hakim, hazır bulunma hakkına sahip bulunanlar olmadan da tanığı dinleyebilir. tanığın dinlenmesi sırasında ses ve görüntülü aktarma yapılır. soru sorma hakkı saklıdır.
(4) tanıklık görevinin yapılmasından sonra, kişinin kimliğinin saklı tutulması veya güvenliğinin sağlanması hususunda alınacak önlemler, ilgili kanunda düzenlenir.
(5) ikinci, üçüncü ve dördüncü fıkra hükümleri, ancak bir örgütün faaliyeti çerçevesinde işlenen suçlarla ilgili olarak uygulanabilir.
demektedir.
bu maddenin gerekçesi ise :
- maddede, tanıkların dinlenmesinde çok önemli dört husus yer almıştır:
1. birinci fıkrada her tanığa özellikle sorulacak hususlar yer almaktadır: tanığa, her şeyden önce adı, soyadı, yaşı, işi ve yerleşim yeri, iş yeri veya geçici olarak oturduğu yerin adresi, varsa telefon numarası özellikle sorulacaktır. bunlardan sonra, yine tanıklık konusuna geçilmeden önce şüpheli, sanık veya mağdur ile ilişkilerine dair sorular sorulacaktır. bu sorularla tanığın beyanına ne dereceye kadar güvenilebileceğinin belirlenmesine çalışılacaktır.
2. ceza yargılaması süreçlerinde kanıtlanmış olan ve bu nedenle gözardı edilmeyecek gerçeklerden biri de kişilerin tanıklık etmekte gösterdikleri çekingenliktir. özellikle son zamanlarda suç işlemek amacı ile artan örgütlenmeler, giderek büyüyen kent rantlarını paylaştırmak için oluşturulan çeteler, suçun ve suçlunun izlenmesinde yeterince özenli ve etkili davranılmadığı yolundaki bir kısım medyadaki beyanlar, tanıklığın bir işe yaramayacağı doğrultusundaki olumsuz değerlendirmeler, mafya denilen suç şebekelerine ilişkin günlük haberler ve bunlara eklenebilecek diğer psikolojik etkenlerle kişiler tanıklık yapmada çekingenlik göstermekte ve hatta korkmaktadırlar. bu olumsuz etkilerin giderilmesi yolu, tanıkların güvenliklerinin eksiksiz sağlanmasıdır. bu nedenle gerek kendi gerek bir başka kişi örneğin, ailesi yönünden sakınca görülmesi halinde, tanığın adreslerini gizleyebilmesi için cumhuriyet savcısı, mahkeme başkanı veya hakimin kendisine davetiyenin ulaşabileceği bir başka adresi göstermesine izin verebilmesi, ikinci fıkrada kabul edilmiştir.
3. tanığın kimliğini açıklaması, kendisinin veya başka bir kişinin beden bütünlüğünü veya özgürlüğünü tehlikeye düşüreceği yolunda bir kuşkuya yol açıyorsa kimliğini açıklamadan kaçınabilmesine cumhuriyet savcısı, mahkeme başkanı veya hakim tarafından izin verilebilecektir. ancak tanığın, tanıklık ettiği olayları hangi neden ve vesile ile öğrenmiş bulunduğunu açıklaması zorunludur. böylece anlatımının gerçeğe uygunluk denetiminin yapılabilmesi ve sanığın da savunma olanaklarını uygun biçimde kullanabilmesi sağlanmış ve çıkarlar arasında denge gözetilmiş olmaktadır.
4. tanığın dinlenilmesi sırasında kimliğinin açıklanması gerektiğinde, tanık hakkında hakim kararıyla 12/4/1991 tarihli ve 3713 sayılı terörle mücadele kanununun 20 nci maddesinde gösterilen koruma tedbirleri uygulanabilecektir. bu tedbirlere ancak tanığın kimliğinin açıklanmasının kendisi veya başkaları için ciddi bir tehlike oluşturması halinde başvurulabilecektir. getirilen düzenleme ile ceza yargılamasında özellikle kovuşturma evresinde önemli bir yer tutan, tanık beyan delilinin daha kolay ve güvenli bir şekilde elde edilmesi amaçlanmıştır. gerçeğin ortaya çıkarılmasında beyanı ile katkıda bulunan tanığın devletçe korunması, hem anayasa, hem evrensel insan hakları normlarının gereğidir.
5. tanığın kimliğine ilişkin bilgilerin tanıklık etmekle doğan veya varsayılan sakıncaların ortadan kalkmasına değin, dosyaya konulmayarak cumhuriyet savcılığında ve kovuşturma evresinde mahkemede saklanması ve engelin ortadan kalkması ile birlikte dosyaya konulması maddenin beşinci fıkrasının emri gereğidir.
şeklindedir.