ilk insan toplulukları ve onların üretim şekilleridir.
ilkel üretim biçimleri kendilerine özgü çeşitlilikler gösterir. marks alman ideolojisinde (1969:9-12) ve kapital`de (1973:471-514) bu biçimlerin ilkini orijinal kavimler veya doğal toplumlar olarak nitelemiştir. ikinci grubu ise, kavimin başının üretimi örgütlediği ve doğayı kullanımı kontrol ettiği akrabalık toplumu olarak tanımlamıştır. bu ilk sosyal biçimler sınıfsız, toplumsal kararların kolektif olarak alındığı, devlet mekanizmasının olmadığı ve dolayısıyla toplumu örgütlü baskıyla yönetme olanağının bulunmadığı, akrabalık ve küçük kavim ilişkisine dayanan üretim tarzlarıydı. toplumsal işbirliği (a) üretim araçlarının ortak sahipliğine; (b) bireyin kavmine ve birincil gruba (aile ve akrabaya) doğal bağlılığına dayanıyordu. üretim kendi temel gereksinmelerini doğadan (diğer insandan değil) sağlamak için uğraştı. yaşadığı dünya ile iletişiminde, insan, ihtiyaçlarına cevapta, kendi çevresini, yaratıcılığının materyalleşen gerçeği yaptı. bu yapışta, çalışarak çevresini yapay-değişime uğrattı. yiyeceğini, giyeceğini ve barınacağını üretti. bu dünyada ve dünya ile olma üretim ilişkisinde, insan kendi gerçeğini ve bilinç yapısını da biçimlendirdi. bu koşullarda insanlar arası iletişim egemenlik veya dönüşüm biçiminde değil, özneler arasındaki diyalog biçimindedir.
ilkin ilkliği ötesine geçişte, meyvelerin, balığın ve etin yiyecek olarak kullanılması ve ateşin insan yaşamına görevsel araç olarak katılmasıyla, toplayıcılık, avcılık araçları ve iletişim tarzları gelişmeye başladı. ok ve yayın avlanma aracı olarak geliştirilmesiyle, avlanma `modernleşti`. akarsuları takip ederek veya akarsular çevresinde yerleşerek, göçebe ve yerleşik gruplar oluştu. doğuda hayvanların evcilleştirilmesi ve batıda sulama ile yenilebilir bitkilerin ekilmesi, güneşte kurutulmuş briketlerin ve taşların ev yapımında kullanılması yerleşik yaşamı toprağa daha çok bağladı. bu yeni üretimle, aynı anda, insanın kendini ve süreçlerini anlatması gereği doğdu; kendiyle ve dış dünyayla ilişkisinin iletişimi de bu üretimden çıkıp gelen yeni nitelikler kazandı.