orhun kitabeleri

II. Göktürkler dönemine ait olan Türklerin ilk yazılı belgesi olma özelliğindeki kitabelerdir.

Rus araştırmacı Yadrintsev tarafından bulunan, Danimarkalı tarihçi Vilhelm Thomsen tarafından deşifre edilen yazıtlar.

Yazıtların Çin tarafına bakan kısmı ise genelde Çince, diğer kısımları ise Göktürk alfabesiyle yazılmıştır.

Tonyukuk yazıtı 731 yılında yazılıp dikilmiştir. Kül Tigin yazıtının dikiliş tarihi 21 Ağustos 732`dir. Bilge Kağan yazıtının dikiliş tarihi 20 Eylül 735`tir. Yazıtların en ünlü kısmı Bilge Kağan yazıtında yer alan şu ifadelerdir:

Türk Oğuz Beyleri, işitin! Üstte gök çökmedikçe, altta yer denizi delinmedikçe, ilini töreni kim bozabilir? Ey Türk ulusu! Kendine dön. Seni yükseltmiş Bilge Kağanı`na, özgür ve bağımsız ülkene karşı hata ettin, kötü duruma düşürdün. Ulusun adı, sanı yok olmasın diye, Türk ulusu için gece uyumadım, gündüz oturmadım. Kardeşim Kül Tigin ve iki Şad ile ölesiye, bitesiye çalıştım...

göktürk alfabesinin orhun alfabesi olarak anıldığı için göktürk kitabeleri yerine orhun kitabeleri denilir. türk adının, Türk milletinin isminin geçtiği ilk Türkçe metin. Türk yazı dilinin başlangıcının miladıdır.

okunduktan sonra, bilge kağan`ın taa 1400 yıl öncesinden bugüne selam çaktığı görülebilecek olan ve `edebi anlamda yazılı ilk` türk eseridir. ara ara okumanın gerekli olduğu yazıtlardır.

ek: okumamış olanlar için talat tekin`in `orhon yazıtları,` hüseyin namık orkun`un `eski türk yazıtları,` muharrem ergin`in `orhun abideleri` adlı kitapları incelenebilir. fırsatınız varsa göktürk alfabesi öğrenip asıl metinden okumanın ayrı bir keyfi olur. ve hatta daha çok fırsatınız varsa yerinde görmek en güzelidir.

ek 2: 13. yy moğol tarihçisi cüveyni de bir kitabında bu taşların var olduğunu söylemiştir.

türklerin bilinen ilk yazılı eserleridir.

bilge kağan
kül tigin
vezir tonyukuk

adına dikilmiş üç taştır.